تعیین رویشگاه بالقوه گونه گون سفید (astragalus gossypinus fischer) در استان اصفهان

گون سفید (astragalus gossypinus fischer) از جمله گیاهان مهم داروئی و صنعتی مراتع استان اصفهان است که به جرأت می توان گفت بهترین نوع کتیرا از این گونه استحصال می شود. در سال های گذشته استفاده های گسترده و لجام گسیخته برای مصارف داروئی و صنعتی از این گونه گیاهی به همراه چرای بی رویه دام در رویشگاه های طبیعی آن، باعث تخریب خاک سطحی و از بین رفتن پایه های جوان آن شده است. به طوری که جمعیت گون سفید در مراتع استان اصفهان به شدت کاهش یافته است. یکی از راه های اصلی و عمده بازگرداندن این گونه مهم به مراتع استان، کشت و تکثیر آن در مراتع تخریب یافته است و از اصلی ترین شروط موفقیت طرح های کشت گونه های مرتعی، انتخاب صحیح محل کشت آن ها در عرصه های منابع طبیعی می باشد. این تحقیق به منظور تعیین رویشگاه بالقوه گونه گون سفید (astragalus gossypinus fischer) در مراتع استان اصفهان انجام گرفت. برای نیل به این هدف از دو روش تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک (enfa) و مدل تحلیل سلسله مراتبی (ahp) که در سالهای اخیر برای مدل سازی مطلوبیت رویشگاه کاربرد فراوانی پیدا کرده اند، استفاده شد. در این راستا ابتدا 20 عامل محیطی برای روش enfa و 21 عامل محیطی برای روش ahp در استان اصفهان تهیه و تولید شد. در روش ahp با بررسی روابط بین عوامل محیطی و خصوصیات پوشش تاجی و تراکم گون سفید در رویشگاه های فعلی این گونه که در برخی مناطق باقی مانده اند، شاخص های اصلی رویشگاه آن توسط آنالیزهای آماری مختلف مورد بررسی قرار گرفته و تعیین شد. لایه های اطلاعاتی مهمترین شاخص ها و عوامل محیطی در محیط gis تهیه گردید و با توجه به خروجی آنالیز رج بندی بر اساس تناسب رویشگاه توسط منطق بولین به قسمت های مناسب و نامناسب تقسیم شدند. برای تعیین میزان اهمیت هر کدام از این لایه ها از دانش داده ای و طول بردار ویژه عوامل محیطی در نمودارهای رج بندی استفاده شد. در نهایت با تلفیق لایه ها در قالب مدل تحلیل سلسله مراتبی، مناطق کاشت بالقوه این گونه مشخص شد و پس از طبقه بندی مجدد، نقشه طبقات پتانسیل رویشگاهی گون سفید تولید گردید. صحت نقشه تولید شده توسط منطبق کردن مناطق دارای پتانسیل رویشگاهی بالا با رویشگاه های بالفعل گون سفید در استان اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفت که همخوانی 79.5 درصدی این دو نقشه نشان از دقت و صحت بالای مدل اعمال شده داشت. در روش enfa پس از ورود لایه های اطلاعات محیطی به نرم افزار biomapper و اطمینان از نرمال بودن اطلاعات و عدم وجود همبستگی بین آنها، روش تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک توسط این نرم افزار اعمال شد و با استفاده از الگوریتم میانگین هارمونیک فاصله تبدیل به نقشه رویشگاه بالقوه گون سفید در استان اصفهان گردید. نمایه های تخصص گرایی، حاشیه گرایی و تحمل پذیری به ترتیب معادل با 3.574، 1.053 و 0.282 محاسبه شدند. برای ارزیابی صحت این روش به نمایه بویس استناد شد؛ مقدار این نمایه برای نقشه تولید شده با enfa معادل 84 درصد بود که کاملا قابل قبول می باشد. به طور کلی لایه های محیطی بارندگی سالیانه، تعداد روزهای یخبندان، مقدار و جهات شیب، مقدار پتاسیم خاک، درصد رس و شن و مقدار قلیائیت در خاک از طریق آنالیز های آماری در این دو روش به عنوان مهمترین عوامل تاثیرگذار بر رویشگاه گون سفید تعیین شدند.